«Հոգ տար քո հաճախորդների համար, և շուկան հոգ կտանի քեզ համար»

Ձեռնարկատիրական գործունեության մեջ կարևոր է, թե ինչպիսի քաղաքականությամբ է այն իրականացվում: Գործարարությունը կամա, թե ակամա մասնակից է հասարակության ոչ միայն տնտեսական կյանքի վրա ազդեցություն ունենալու հարցում, այլև արժեհամակարգի ձևավորման գործում:
Բիզնես էթիկայի անառարկելի արժեքն այն է, որ այն տալիս է գործնական խորհուրդներ, թե ինչպես և ինչ անել, որ համամարդկային արժեքները, ինչպես ազնվությունը, վստահությունը, արդարությունը յուրաքանչյուր ձեռնարկության կորպորատիվ կյանքի անբաժանելի մասը լինեն, ինչպես գործընկերները, աշխատակիցները վարվեն, որ խուսափեն դժվարին հանգամանքների մեջ հայտնվելուց: Գործարար արժեքներով առաջնորդվելը և դրանց ստեղծումը լավագույն գրավականներից են օտարերկրյա կապիտալը ներգրավելու հարցում, արտասահմանյան նորանոր շուկաներ մուտք գործելու և միջազգային ձեռնարկատիրական մակարդակի հասնելու լայն հնարավորություն են տալիս:
Արժեքները կարելի է բաժանել երկու զուգահեռների: Արժեքներ, որոնցով առաջնորդվում են գործարար հարաբերությունները, որոնք հիմնարար արժեքներ են, և արժեքներ, որոնք ստեղծվում են ձեռնարկատիրական գործունեության արդյունքում: Հիմնարար արժեքների շարքում առանձնանում են ազնվությունը, ողջամտությունը, գործնականությունը, աշխատասիրությունը և այլն: Մյուս կողմից` ձեռնարկատիրությունը արժեքների ստեղծման առումով միանշանակորեն նույնպես առնչվում է հոգևոր աշխարհին, որովհետև ամեն մի ձեռնարկատիրական գործունեության արդյունքում ստեղծվում են լավ կամ վատ արժեքներ, կամ դառնում արժեքների ձևավորման ու ստեղծման պատճառ: Քրիստոնեական էթիկայի սահմանները թույլ չեն տալիս այնպիսի գործունեություն, որը մարդուն կարող է տանել դեպի մեղք և գայթակղություն: Երբևէ աստվածահաճո չեն կարող լինել այնպիսի հաստատությունը, ապրանքը, գործունեությունը, որտեղ մարդը հոգևոր առումով անկում է ապրում` մխրճվելով ագահության, խաղամոլության, շնության, խարդախության մեջ: Արդ, քրիստոնեական էթիկան կանխում է այդպիսի գործարարության զարգացումը, որն իրականում վնասում է հասարակությանը և խեղաթյուրում բարոյահոգեբանական արժեքները: Գործարարությունը պարզապես շահույթ ստեղծելու ուղի չէ, այլ արժեքներ ստեղծելու ճանապարհ: Հաջողված գործարար Ջոն Մաքեյը, ով ստեղծել է մի հզոր ընկերություն` «Whole Foods Market» անվամբ, նշում է, որ ընդհանրապես հաջողակ գործարարությունը ստեղծում է արժեքներ: Առաքինի գործարարությունը համագործակցություն է աստվածային կամքի և նախախնամության իրագործման հետ` աստվածային արարչագործության պահպանման ու բարգավաճման համար:
Հատկանշական է, որ արդյունավետությունը և շահույթը համարվում են կարևոր գրավական` ձեռնարկատիրական գործառույթների պատշաճ իրականացման, գործարար ծառայությունների, պարտականությունների պատշաճ կատարման համար: Այս առումով շահույթը չի դիտարկվում անհատական և շահադիտական տեսանկյունից, ինչպես, օրինակ, այն ծառայեցնել բացառությամբ հարստանալու, ձեռնարկատիրոջ իշխանության ամրապնդման ու ազդեցության համար:
Ամերիկացի գործարարներից մեկը նշում է, որ բիզնես էթիկայով առաջնորդվելու հիմնական ուղիներից մեկն այն է, որ արտադրողականությունը մշտապես ավելի կարևոր է, քան որևէ ակնհայտ շահույթ: Ինչպես, օրինակ, ունենալով տարբեր հումքեր, որոնցից մեկն ավելի թանկ է, նրանցից նախընտրելի է լավագույնը` անկախ իր գնից: Այսինքն` պատրաստել որակով արտադրանք` վերցնելով լավ հումքը: Որակով արտադրանքը ապահովում է վաճառքի շարունակականությունը: Եվ եթե ինչ-ինչ հանգամանքներում շահութաբերությունը տուժում է, բայց և այնպես գործարարը վաստակում է ավելի էական շահույթ, այսինքն` հաճախորդի վստահությունը, որն ավելի էական է, քան փողը: Բիզնեսում գոյություն ունի ոսկե կանոն. «Հոգ տար քո հաճախորդների համար, և շուկան հոգ կտանի քեզ համար»: Սույն կանոնը ամերիկացի գործարարների հաջողության գրավականներից մեկն է: Օրինակ` մի անգամ «Ջեներալ Մոթորս»-ը ծախսել է երեք և կես միլիոն դոլար տեղեկացնելու համար իր վեց և կես միլիոն գնորդներին, հաճախորդներին, որ իրենց գնած մեքենաներն ունեն անսարքություն: Այսպիսով ստեղծվում է ձեռնարկատիրոջ մասնագիտական հեղինակություն: Մենք գիտենք, որ արժանահավատ գործարարությունն ավելի երկարատև և հաջողակ դեր կարող է ունենալ շուկայում: Դա այն է, երբ որակով արտադրողականությունն ավելի է գնահատվում, քան շահութաբերությունը: Անորակ ապրանքներ արտադրելով և դրանցով որոշակի ժամանակահատված արագ շահույթ ունենալով հնարավոր չէ վաստակել հեղինակություն, ինչպես նաև գնորդների, հաճախորդների վստահությունը: Շահույթը գործը հաջողությամբ իրագործելու արդյունք է և նրա հետագա զարգացման աղբյուրը: Այդ իսկ պատճառով, շահութաբեր գործը, եթե իրականացվում է բարոյական կերպով, ոչ միայն ձեռնարկատիրոջ հետաքրքրության սահմաններում է, այլև աշխատողների, պետության, գործընկերների և այլ առնչակից անձանց: Այդուհանդերձ, հարց է առաջանում` ինչպես կարող ենք խոսել գործարար բարոյական մշակույթի մասին, որի նպատակը նաև արժեքներ ստեղծելն է և ոչ թե պարզապես սպառողական հասարակությունը, կամ ինչպես առաջնորդվել քրիստոնեական էթիկայի կանոններով, երբ անառողջ մրցակցություն է տիրում, մասնավորաբար զարգացող երկրներում, որտեղ դաժան մրցակցություն է, պայքար գոյատևման համար, ճնշումներ իշխանությունների կողմից, բարձր հարկեր, արհեստական մենաշնորհներ, հովանավորչություն, մեծ չափերի հասնող կոռուպցիա:
Ցավալիորեն կարելի է նշել, որ մեր հասարակությունում գործարարությունն առաջնորդվում է վայրի կապիտալիզմի վարքագծով: Բացակայում է արժեքային համակարգը: Նրանց շարքերում, ովքեր զբաղվում են ձեռնարկատիրական գործունեությամբ, շատ են այնպիսիք, ովքեր նպատակին հասնելու համար խտրականություն չեն դնում միջոցների մեջ` անտեսելով քրիստոնեական էթիկայի կանոնները և օրենսդրությունը: Այդ իսկ պատճառով ձեռնարկատիրական գործունեությունը մարդկանց գիտակցության մեջ թույլ է կապված բարոյականության, էթիկայի մշակույթի հետ: Պատճառներից մեկն այն է, որ տիրում է բարոյահոգեբանական համընդհանուր անվստահություն ձեռնարկատիրական հարաբերություններում: Այն հարցին, թե ինչպես հաջողություն ունենալ բիզնեսում, երիտասարդ գործարարները պատասխանում են` խաբելով, խարդախությամբ, խորամանկությամբ և այլ բացասական երևույթների միջոցով: Գերխնդիր է շահույթի ապահովումը բարոյական և իրավական նորմերի ոտնահարման գնով: Նման գործարարությունը չի կարող դուրս գալ տվյալ անառողջ միջավայրից և միջազգային գործարարության հաղորդակցության ուղիներում զարգանալ: Երբ չեն գործում քրիստոնեական բարոյագիտության չափորոշիչները, առաջանում է խնդիր, որ այն, ինչը մեկի համար բարիք է, մյուսի համար ոչ միշտ է բարիք: Այս դեպքում առաջանում է բանավեճ, երբ կողմերից ամեն մեկը իր դիրքորոշումը համարում է արդարացի և ճշմարիտ: Երկակի ստանդարտների կիրառումը ստեղծում է անորոշություն: Սակայն ողջամիտ մտածողությունը թելադրում է, որ այդպիսի գործարար հարաբերությունները, ի վերջո, տանուլ են տրվում, իսկ երկրի տնտեսությունը չի կարող լինել արդյունավետ, որից տուժում են և՛ շուկան, և՛ առևտուրը: Բիզնեսը կարող է հաջողված լինել միայն այն դեպքում, երբ նրա մասնակիցները ղեկավարվում, առաջնորդվում են բարոյական արժեքներով: Ո՞վ կցանկանա ունենալ գործ, առավել ևս երկարատև հարաբերություններ գործընկերների հետ, որոնց չի կարող վստահել: Դրա համար գործարարներին անհրաժեշտ է ունենալ հուսալի, բարեպաշտ գործընկերոջ վարքագիծ: Եվ ովքեր հասկանում են այս իրողությունը, մեծ ջանքեր և միջոցներ են գործադրում ստեղծելու համար այդպիսի դրական պատկեր և պահպանելու այն, որպեսզի գործընկերները և հաճախորդները վստահությամբ վերաբերվեն իրեն: Եթե ամենօրյա գործունեությունը չի համապատասխանում այս իրողությանը, ապա ուշ, թե շուտ գործընկերները, հաճախորդները կհեռանան: Այս ամենը կարող է բերել ձեռնարկության սնանկությանը:
Այսպիսի միջավայրը հատկապես անընդունելի է միջազգային գործընկերների համար, որոնք մտադիր են ներդրումներ կատարել, քանի որ նմանօրինակ վիճակում ռիսկերն ու կորուստներն անչափ մեծ են:
Միջազգային բիզնեսում գործարար էթիկան է թելադրում հիմնարար «խաղի կանոնները», առանց որի այն խնդրահարույց է դառնում, ռիսկային և անկանխատեսելի: Հետևաբար, միջազգային ասպարեզում ավելի կարևորվում է գործարար էթիկայի սկզբունքների պահպանումը. ազնվությունը և հուսալիությունը ներառվում են գործարարության տնտեսական կատեգորիաներում: Գործարար էթիկան մի բաղկացուցիչ հատվածն է այն իրողության, որն անհրաժեշտ է իրագործել ընդգրկվելու համար Առևտրի համաշխարհային կազմակերպության և միջազգային շուկայի կապիտալի մեջ: Եվ այս ամենի համար անհրաժեշտ է բարձրացնել ընկերության հեղինակությունը, ներգրավել հուսալի գործընկերներ, պահել լավագույն աշխատակիցներին, բարձրացնել բաժնետերերի վստահությունը: Վստահությունն այնպիսի արժեք է, որը մեծացնում է արդյունավետությունը, կրճատում ժամանակի կորուստը: Կարելի է ձևակերպել առաքինի գործարարությունը իբրև օրենքի տառից անցում վստահության ոգու: Ընկերությունները պետք է գիտակցեն, որ անկեղծությունը, արժանահավատությունը, արդարությունը, խոստումների կատարումը և թափանցիկությունը ոչ միայն բարձրացնում են վստահությունը սեփական անձի նկատմամբ, այլև մեծ արդյունավետությամբ դյուրին են դարձնում փոխշահավետ առևտրային գործարքները, հատկապես միջազգային ասպարեզում:
Համաշխարհային տեսանկյունից դիտարկելիս գործարար հաջողություններն այսօր առավել կախված են տեխնոլոգիաներից, կրթված անհատներից և էթիկայի արժեքներից: Միայն բաց և առողջ հասարակությունն է ի վիճակի ստեղծելու ստեղծագործ մթնոլորտ, որտեղ կարող են ծնվել գաղափարներ, և նորարարությունը կարող է տվյալ երկրի համար բարեկեցություն ապահովել ու գործարար միջավայրի համար նոր հեռանկարային դռներ բացել:

Հովհաննես ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ

Մեկնաբանություններ